“Dark Pattern” – Qaranlıq dizayn manipulasiyası Media savadlılığımızı artırmaq, müasir internetin bizə təqdim etdiyi hiyləli oyunları bilmək və yeni qavramlarla tanış olmaq bizi internetdəki təhlükələrdən qoruyur. Hər gün lüğətimizə yeni anlayışlar daxil olur. Bu anlayışlardan biri də “dark pattern” anlayışıdır. Bu ifadə 2010-cu ildə UX dizayner, araşdırmaçı Harry Bingull tərəfindən ortaya atılıb. Rəqəmsal ortamda balaca şriftlərlə abunə ol yazısı Abunə olduğunuz platformadan çıxmaq istədikdə bu prosedurun, uzun və yorucu olması Qarışıq uzun cümlələrdən istifadə edilməsi “Çərəz qutusu” kimi açılan pəncərədə anlaşılmaz, xırda yazılar. Bu bilgilər bizim üçün niyə önəmlidir? Bu cür hallar rəqəmsal güvənliyi təhlükə altına alır və istifadəçi təcrübəsini zədələyir. Artıq qlobal mediada bu mövzu haqqında bir sıra tədbirlər görülüb. Hamımızın bildiyi, istifadə etdiyi bir çox sosial şəbəkələr, saytlar da bu qaranlıq oyundan isitfadə edirlər. Buna səbəb isə bu metodun çox az büdcə ilə çox böyük təsirə malik olmasıdır. Bəzi ölkələrdə bu cür metodlardan istifadə etmək maddi cəzaya səbəb olur. Xüsusən də ticarətlə bağlı olan saytlarda. Lakin aparılan təhlillər onu göstərir ki, saytların qazancı ödənilən cəza məbləğindən qat-qat çox olur, buna görə də bu metoddan istifadə etməyə davam edirlər. Məşhur platformaların bəzilərinin istifadə etdiyi “dark pattern” metodlarına nəzər yetirə bilərik: LinkedIn premium özəlliyini ləğv etmək istədikdə qarşıya qəliz, çətinləşdirilmiş dizayn çıxır. Bundan əlavə öz süni intellektini inkişaf etdirmək üçün istifadəçi məlumatlarından bəslənir. Bunun üçün xüsusi icazə və ya məlumat vermir. “AİRbnb” və “Booking.com” qeyri-qanuni mənzil siyahılarını ləğv etmək istədikdə proseduru çətinləşdirir və işbirliyi etməkdən imtina edir. “Adobe” abunəliyi ləğv etməyə çalışarkən çətinlik yaradır, fərqli alternativlər ilə abunəliyi uzatmağa çalışır. “Youtube Kids” bölməsində davamlı açılan “çərəz” pəncərəsi və uşaqların yaşına uyğun olmayan reklam pəncərəsi də başqa bir nümunə ola bilər. “Amazon – Audible” – Amazonun səsli kitab və podkast xidməti verən platformasıdır. Bu platrormada da abunəlik ləğvi xeyli çətin və uzun prosesdir. Bilərəkdən xüsusi aldadıcı qəliblərdən istifadə edildiyi düşünülür. Bunun kimi bir çox istifadəçi təcrübəsinə əsaslanan nümunələr var. Burada platforma sahiblərinin üzərinə daha çox məsuliyyət düşür. Onlar istifadəçilərin komfortunu və güvənliyini önəmsəyən dizaynlardan istifadə etməlidirlər. Qaynaq: https://harrybr.medium.com/bringing-dark-patterns-to-light-d86f24224ebf https://www.deceptive.design/hall-of-shame https://www.deceptive.design/